Özel Sigorta Hukuku

Sigorta, kişilerin muhtelif olaylar neticesinde karşılarına çıkabilecek zararlara karşı korunma düşüncesine dayanarak geleceklerini güvence altına alma amacını gerçekleştirir. Bu temeldeki ilişkilerle birlikte sigortacılıkla uğraşan kuruluşların çalışmalarını düzenleyen hukuk kurallarının bütünü olan Türk Hukuk Sisteminde yer alan Sigorta Hukukunda, en temelde Sosyal Sigorta Hukuku ve Özel Sigorta Hukuku olmak üzere ikili ayrıma gidilir.

Özel Sigorta Hukuku, en temelde 5684 Sayılı Sigortacılık Kanunumuz ve 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunumuz ile düzenlenmiştir. Sigortacılık Kanunu ilgili kuruluşların yapısal kurallarını düzenlerken Türk Ticaret Kanunumuz Sigorta Sözleşmesi ile ilgili kuralları düzenlemiştir. Ayrıca Bakanlar Kurulu Kararları, Yönetmelikler, Genel Şartlar, Klozlar ile de Kanunlardaki boşlukların kapatılması amaçlanmıştır.

Özel Sigorta Hukuku ise dört ana gruba ayrılır;

Deniz Sigortası ve Kara Sigortaları

Deniz Sigortası

Deniz yoluyla yapılan taşımalarda deniz araçlarına ve bu araçlarla taşınan yüklere yönelik tehlikeleri kapsamına alır.

Kara Sigortaları

Hayat Sigortasından Yangın Sigortasına, Kasko Sigortasından Hırsızlık Sigortasına Deniz Sigortası dışında yer alan tüm tehlikeleri içine alır.

Can, Mal ve Sorumluluk / Tazminat Sigortaları

Can Sigortası

İnsan hayatına yönelik rizikoları güvence altına alır. Aşağıdaki Sigortalar Can Sigortaları kapsamındadır;

Hayat Sigortası

Belirli bir prim karşılığında ölüm, iş gücü kaybı, yaşlanma vb. rizikolara karşı güvence amacıyla yapılan bir sigorta türüdür.

Kaza Sigortası

Sürekli veya geçici sakatlık, kaza nedeniyle ölüm ya da iş göremezlik hallerine karşı prim karşılığında güvence altına alınan Sigorta türüdür.

Grup Sigortası

Can Sigortalarında tek bir sözleşme ile birden çok kimsenin hayatının sigortalanabilmesidir.

Hastalık ve Sağlık Sigortası

Hastalık Sigortası, Sigortalının sigorta süresi içerisinde hastalanması veya herhangi bir kaza neticesinde yaralanması halinde tedavi sağlamak ve sigortalıyı eski hale getirmek için gereken harcamaları Sigorta şirketinden karşılamak için yapılan sigortadır.

Hastalık Sigortasından meblağ ve zarar sigortaları bakımından farklı olarak düzenlenebilen Sağlık Sigortasında sigortacının hastalık halinde poliçede belirlenen bedeli ödemesi öngörülmüşse Meblağ Sigortası niteliği taşıdığından, hastane giderleri, bakım ve tedavi masraflarının ödenmesi öngörülmüşse Zarar Sigortası niteliği taşıdığından söz edilebilir.

Mal Sigortası

Konusunu malvarlığı değerlerinin oluşturduğu Sigorta dalıdır. Aşağıdaki Sigortalar Mal Sigortaları kapsamındadır;

Taşıma Sigortaları

Sigortalanmış malların, herhangi bir araç ile taşınması sırasında veya bu mallara taşıma amacı ile bekletilen yerlerde meydana gelebilecek hasarlara karşı güvence altına alan Sigorta türüdür.

Tarım Sigortaları

Tarım alanlarını çiftçilik veya hayvancılık kapsamında yangın, toplu ölüme sebebiyet veren hastalıklar, yağmur, don, kar, dolu vb. tehlikelere karşı güvence altına alan Sigorta türüdür.

Hırsızlık Sigortası

Yine Mal Sigortaları içerisinde yer alan Hırsızlık Sigortası, taşınır malların sahiplerinden veya elinde bulunduran kişilerden çalınma rizikosuna karşı yapılır. Hırsızlık Sigortası da kendi içerisinde, Kasa Hırsızlık Sigortaları, Emniyeti Suiistimal Sigortaları ve Para Taşıma Sigortaları olarak bölümlere ayrılır.

Kasko Sigortası

Trafiğe çıkan araç sayısının artış göstermesi sonucunda araçların kaza yapma ihtimali fazlalaşmıştır. Araç sahipleri güvence arayışına yönelerek Kasko Sigortası ile motorlu araçlara karşı meydana gelebilecek rizikoları güvence altına almaktadırlar. Kasko Sigortası, riziko gerçekleştiğinde söz konusu motorlu araçta meydana gelebilecek hasarları karşılamaya yönelik bir Mal Sigortası türüdür.

İnşaat Sigortası

Sigortanın konusunu oluşturan değerlerin inşaat sahalarında bulundukları sırada önceden bilinmeyen ve aniden oluşan nedenlerle meydana gelen hasarları karşılamaya yönelik bir Sigorta türüdür.

Makine Kırılması ve Montaj Sigortası

Fabrika, Otel, Hastane, Sinema vb. yerlerde bulunan makine ve tesislere yönelik rizikolar bu kapsamda güvence altına alınırlar.

Alacak Sigortaları

Bir kişinin başka kişilerdeki alacaklarını güvence altına alan bir Sigorta türü olan Alacak Sigortaları Kredi Sigortaları, Borç Ödeme Sigortası, Kredi Hayat Sigortası ve Mevduat Sigortası olmak üzere alt dallara ayrılır.

Sorumluluk Sigortası

Kişilerin gerçekleştirdikleri fiiller neticesinde üçüncü kişilere karşı ortaya çıkabilecek tehlikelere karşı düzenlenen Sigortalardır. Aşağıdaki Sigortalar Sorumluluk Sigortası kapsamındadır;

Motorlu Kara Taşıtları Sorumluluk Sigortaları

Zorunlu Trafik Sigortası

2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’na göre yaptırılması zorunludur. Motorlu araçların işletilmesi sırasında meydana gelen ve üçüncü kişilerde meydana gelen ölüm, yaralanma ve bir şeyin uğradığı zararlar güvence altına alınmaktadır. Kaza yapan iki aracın maliki aynı kişi ise Sigorta meydana gelen zararları karşılamayacaktır. Araç türlerine göre değişen limitler dahilinde teminat sağlanmaktadır. Motorlu Taşıt ve Çekici işletenler, Motorlu Taşıtlarla İlgili Mesleki Faaliyette bulunanlar ve Yarış Düzenleyenler, Zorunlu Trafik Sigortası yaptırması gereken, ilgili Kanunda belirtilmiş kişilerdir.

Zorunlu Trafik Sigortası, Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde yer alan karayollarında, motoru işletilmekte olan ve aynı zamanda sigorta kapsamı içinde bulunan yerli veya yabancı plakalı bir aracın yol açtığı kazalarda meydana gelen Maddi Zararları, Bedeni Zararları ve Kazanç Kaybı nedeniyle oluşacak zararları gidermekte, kazaya uğrayan kişi veya kişilerin manevi zararlarını gidermemektedir. Kapsam dışında kalan haller ilgili Kanunda ve Genel Şartlarda belirtilmiştir. Bu nedenle Zorunlu Trafik Sigortası her türlü zararı karşılayan bir Sigorta türü değildir.

Kaza yapan motorlu aracı işletenin araç maliki olması gerekmez. Örnek olarak bir Yargıtay kararında mülkiyeti Belediyeye ait olan çöp kamyonunu kullanan bir kişinin kamyon ile yaptığı kazadan, işleten sıfatıyla sorumlu olduğu hükme bağlanmıştır.

Motorlu Araç Kazalarından doğan maddi zararlar için Sigorta Şirketine olay tarihinden itibaren iki yıl içerisinde zararın karşılanması amacıyla talep yöneltilebilir. Bu süre zararın ve tazminat yükümlüsünün öğrenildiği tarihten itibaren başlar. Ancak dava, ceza gerektiren bir fiilden kaynaklanmışsa ve Türk Ceza Kanunu’nda daha uzun bir süre zamanaşımı olarak öngörülmüşse maddi tazminat için de bu süre geçerli olacaktır.

Öncelikle sigortalı aracın üçüncü kişinin zarar gördüğü bir kazaya karışması ve aracı kullanan kişinin kazadan sorumlu olması gerekir. Kaza yapan sigortalı aracın sürücüsünün kazanın oluşmasında bir kusuru bulunmuyorsa, Sigorta Şirketinden talepte bulunulamayacaktır. Aracı kullanan kişi aracın maliki olmayıp kendi kusuruyla bir kaza meydana gelmişse esasen herhangi bir tazminat talebinde bulunamaması gerekir. Fakat uygulamada kazaya sebebiyet veren ölen sürücünün yakınları destekten yoksun kalma tazminatı talebinde bulunabilmektedirler. Ancak Genel Şartlarda yapılan düzenlemelerle Sigortalının kusurunun sebep olduğu tazminat talepleri bakımından Sigorta Şirketine başvurulamayacağı kararlaştırılmıştır.

Araç içerisinde biletli taşıma yapılması durumunda, taşıma sözleşmesi gereğince kaza sebebiyle zarara uğrayan yolcular için aracı işletenin sözleşmeye aykırılıktan dolayı tazminat yükümlülüğü altında bulunduğu açıktır. Hatır Taşıması olarak da bilinen ücret ödenmeksizin yapılan yolculuklarda ise aracı işletenin eşi, alt ve üst soyundan gelen kişilerle, birlikte yaşadığı kardeşleri haricinde araçta bulunanlar kazadan zarar görmüşlerse, Kanunda ve Genel Şartlarda açık hüküm bulunmadığından, hatır taşımasının dolaylı olarak kapsama dahil edildiği şeklinde bir değerlendirme yapılmakta, uygulamada da bu yolcuların Zorunlu Trafik Sigortası kapsamında oldukları ve Sigortacıdan tazminat talebinde bulunabilecekleri yönünde görüş belirtilmektedir.

Aracın devri nedeniyle Sigorta Sözleşmesi devam ederken araç işleteninin değişmesi durumunda Sigorta Sözleşmesi, herhangi bir işlem yapılmaması ve prim ödenmemesi durumunda da on beş gün boyunca aracı devralan için geçerli olacaktır. On beş gün içinde Sigorta Sözleşmesi yenilenmezse Sigorta güvencesi ortadan kalkacaktır.

İhtiyari (Özel) Trafik Sigortası

Zorunlu Trafik Sigortası ile sağlanan güvence, poliçede yer alan ve her yıl değişen limitler dahilinde sağlanmaktadır. Üçüncü kişilerin uğradıkları kaza nedeniyle Zorunlu Trafik Sigortası poliçesinde belirlenen limitler, zararın tazmini için yeterli olamayabilir. İhtiyari Trafik Sigortası, Zorunlu Trafik Sigortası ile karşılanamayan zararı, poliçede yazılı limitlere kadar ek sigorta güvencesi ile karşılayan bir Sorumluluk Sigortası türüdür. Ek sözleşme ile Manevi Tazminat talepleri de güvence altına alınabilir. Ancak manevi tazminat talepleri dışında Zorunlu Trafik Sigortası kapsamında olmayan zararlar, İhtiyari Trafik Sigortası kapsamına da girmezler.

Karayolu Taşımacılık Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası

Karayolu Taşıma Kanunu ile Karayolu Taşımacılığı ile uğraşan kişilerin karayolu taşımacılığından kaynaklanan mali sorumluluklarını zorunlu olarak sigorta ettirmeleri durumudur. Karayolu Taşımacılığı ile uğraşan kişiler, yani taşımacılar kendi nam ve hesabına taşımayı bir ücret karşılığında üstlenen Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’ndan alınan taşımacı yetki belgesine sahip gerçek veya tüzel kişilerdir. Taşıma işi yapmayanların bu Sigortayı yaptırma zorunlulukları bulunmamaktadır.

Taşımacının sorumluluğu, yolcularının karayollarında güvenle taşınması amacıyla meydana gelebilecek ölüm halinde destekten yoksun kalma tazminatı, sakatlık halinde sakatlanma tazminatı ve kaza nedeniyle tedavi giderleridir. Sorumluluk, araç içinde bulunulan süre ile sınırlı olmayıp, kalkış noktasında varış noktasına ulaşmaya kadar geçecek toplam süreyi kapsamaktadır.

Uluslararası Motorlu Taşıt (Yeşil Kart) Sigortası

Günümüzde 48 ülkenin tarafı olduğu 1959 Tarihli Uluslararası Strasbourg Anlaşması çerçevesinde, Motorlu Taşıt kullanıcılarının anlaşmaya üye ülkeler arasında yapılan seyahatlerde geçilen ülkede faaliyet gösteren Sigortacılara başvuruda bulunmak zorunda kalmadan, kullanıcıların kendi ülkelerinde yaptırmış oldukları Sigortanın gidilen ülkede de geçerliliğini korumasıdır. Bu şekilde trafik kazası, sürücünün yaşadığı ülkede meydana gelmese bile zararının karşılanması amaçlanmıştır.

Hekim Mesleki Sorumluluk Sigortası

Hekimlik mesleki faaliyeti yerine getirilirken Sigorta süresi içerisinde meydana gelip yine Sigorta süresi içerisinde veya süre bittikten sonra ya da Sigorta süresinden önce meydana gelip Sigorta süresi içerisinde poliçe limitleri dahilinde tazmini istenen ve kasıtlı olmayan şekilde kusurlu bir tedavi amaçlı davranıştan kaynaklanan zararlar için yapılan bir Sigorta türüdür.

Sabit Primli Sigorta ve Değişir Primli Sigortalar

Ödeme biçimi bakımından da sigorta ettirenin sözleşmede öngörülen primi daha sonra herhangi bir artırım olmadan aynı miktar üzerinden ödeyerek sigorta güvencesinden yararlanmasına Sabit Primli Sigorta, belirli bir süre içinde beklenenden fazla rizikonun gerçekleşmesi üzerine primlerin artırıldığı veya rizikonun hiç gerçekleşmemesi üzerine sigorta ettirene prim ödemelerinin iade edildiği sigorta türüne ise Değişir Primli Sigortalar denilmektedir.

Zarar Sigortaları ve Meblağ Sigortaları

Sigorta Sözleşmesi ile güvence altına alınan rizikonun meydana getirdiği zararın tazmini öngörülmüşse, yani riziko oluşmuş ve bu riziko zararı meydana getirmişse bu sigortaya Zarar Sigortaları / Tazminat Sigortaları (Deprem Sigortası, Yangın Sigortası, Kasko Sigortası), zarar meydana gelmeksizin rizikonun gerçekleşmesi durumunda tazminat ödemesinin yerine getirildiği sigortalara ise Meblağ Sigortaları denilmektedir.